Donuk omuz, omuz ekleminin hareket kabiliyetinin zamanla ciddi şekilde kısıtlanmasıyla kendini gösteren, ağrılı ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir kas-iskelet sistemi rahatsızlığıdır. Tıp literatüründe “adhesive capsulitis” olarak adlandırılan bu durum, omuz eklemini saran kapsülün zamanla iltihaplanması, kalınlaşması ve sertleşmesiyle ortaya çıkar. Bu süreç, eklem hareketlerinin hem aktif hem de pasif olarak kısıtlanmasına neden olur.
Genellikle 40 yaş üzerindeki bireylerde daha sık görülmekte olup, kadınlarda erkeklere kıyasla biraz daha yaygın olduğu bilinmektedir. Diyabet, tiroid hastalıkları ve kalp hastalıkları gibi bazı kronik rahatsızlıklar donuk omuz gelişiminde önemli risk faktörleri arasında yer alır. Ayrıca, uzun süreli hareketsizlik, omuz travmaları ya da cerrahi müdahaleler sonrası da bu rahatsızlık gelişebilir.
Donuk omuz tedavisinde erken tanı ve kişiye özel planlanan tedavi süreci büyük önem taşır. Fizik tedavi uygulamaları, egzersiz programları, medikal tedavi ve bazı durumlarda enjeksiyon gibi yaklaşımlar bir arada değerlendirilerek, hastanın günlük yaşamına dönmesi ve eklem fonksiyonlarının yeniden kazanılması hedeflenir.
İçindekiler
- Donuk Omuz Nedir?
- Donuk Omuz Neden Olur?
- Donuk Omuz Belirtileri
- Donuk Omuz Tedavi Yöntemleri
- Donuk Omuz Egzersizleri
- Donuk Omuz Sendromu
- Donuk Omuzda Cerrahi Seçenekler
- Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- Sonuç
Donuk Omuz Nedir?
Donuk omuz, tıbbi adıyla adhesive capsulitis, omuz ekleminin kapsül dokusunda meydana gelen kalınlaşma, daralma ve yapışıklıklar nedeniyle oluşan, ciddi hareket kısıtlılığı ve ağrıyla seyreden bir kas-iskelet sistemi rahatsızlığıdır. Omuz eklemi, üst kol kemiği (humerus), kürek kemiği (skapula) ve köprücük kemiği (klavikula) arasındaki kompleks yapıyı içerir. Bu eklem, bağ dokusundan oluşan bir kapsülle çevrilidir. Donuk omuzda bu kapsül kalınlaşarak sertleşir ve eklem içinde hareketi kısıtlayan yapışıklıklar meydana gelir.
Hastalık genellikle üç evrede ilerler:
- Ağrılı Evre (Donma Fazı): Omuzda ağrı giderek artar ve gece uykularını bölecek kadar şiddetli hale gelebilir. Bu dönemde hareket açıklığı kısıtlanmaya başlar.
- Donuk Evre: Ağrı sabitlenmektedir ya da hafiflemektedir ancak hareket kısıtlılığı daha da belirginleşmektedir. Kişi günlük yaşam aktivitelerinde ciddi zorluklar yaşamaya başlar.
- Çözülme Evresi: Bu evrede omuz hareketliliği yavaş yavaş geri kazanılmatadır. Ancak bu süreç aylar, hatta bazı durumlarda yıllar sürer.
Donuk omuz, çoğunlukla 40-60 yaş aralığındaki bireylerde görülmektedir ve kadınlarda erkeklere kıyasla daha sık rastlanmaktadır. Genellikle yalnızca tek omuzu etkiler. Özellikle şeker hastalığı (diyabet), tiroid rahatsızlıkları, kalp hastalıkları ve uzun süreli hareketsizlik gibi durumlar donuk omuz gelişimini tetikleyebilmektedir. Ayrıca omuz bölgesine yönelik travmalar, ameliyatlar ya da immobilizasyon da riski artırmaktadır.
Hastalığın başlangıcında genellikle sinsi bir ağrı gözlemlenmektedir. Zamanla bu ağrı şiddetlenmektedir ve omuz hareket ettirildikçe daha da belirgin hale gelmektedir. Bir süre sonra kişi kolunu yukarıya doğru kaldırmakta, sırtına doğru uzatmakta ya da günlük basit işlerini yapmakta bile zorluk çekmeye başlar. İleri vakalarda kişi omzunu neredeyse hiç kullanamayacak hale gelir.
Donuk Omuz Neden Olur?
Donuk omuzun gelişiminde rol oynayan mekanizmalar tam olarak aydınlatılamamış olsa da, birçok risk faktörünün bu durumu tetiklediği bilinmektedir. Omuz eklemini saran kapsül dokuda iltihaplanma ve buna bağlı olarak gelişen yapışıklıklar, hareket kısıtlılığına ve şiddetli ağrıya yol açmaktadır. Bu süreci tetikleyen bazı başlıca faktörler aşağıda sıralanmıştır:
- Omuz cerrahisi sonrası hareket kısıtlaması yaşanması, kapsül dokunun yeterince esneyememesine ve zamanla sertleşmesine neden olmaktadır. Bu durum, ameliyat sonrası dönemde omuzun yeterince mobilize edilmemesiyle daha da belirgin hale gelir.
- Kırık ya da çıkık gibi travmalar sonrasında kolun askıya alınması, uzun süreli hareketsizlikle birlikte omuz eklem kapsülünde yapışıklık oluşumunu kolaylaştırmaktadır. Bu da eklemin doğal hareket açıklığının kaybolmasına zemin hazırlar.
- Diyabet ve tiroid hastalıklarının varlığı, bağ dokusu üzerinde olumsuz etkiler oluşturarak kapsülün yapısal bütünlüğünü bozmakta ve donuk omuz gelişimini hızlandırmaktadır. Özellikle diyabetli bireylerde donuk omuz görülme oranı genel popülasyona göre belirgin şekilde daha yüksektir.
- Kalp hastalıkları gibi sistemik rahatsızlıkların varlığı, kan dolaşımını ve bağ dokusunun iyileşme kapasitesini olumsuz yönde etkileyerek, omuz kapsülünde inflamasyon ve fibrozis gelişimini kolaylaştırmaktadır.
- Ani düşmeler, çarpmalar veya omuz bölgesine alınan darbeler, kapsül dokuda mikro düzeyde hasar oluşturarak inflamatuar bir süreci başlatmakta ve bu süreç zamanla donuk omuz tablosuna dönüşebilmektedir.
Donuk Omuz Belirtileri
Donuk omuz, yavaş seyreden ancak etkileri oldukça belirgin olan bir hastalıktır. Genellikle üç ana evrede ilerler ve her evrede farklı şiddette belirtiler ortaya çıkar. Süreç boyunca hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde düşer ve gündelik aktiviteler büyük ölçüde kısıtlanmaktadır.
A. Donma (Ağrılı) Evre
İlk aşamada omuz bölgesinde giderek artan bir ağrı hisseder. Bu ağrı genellikle sinsi bir şekilde başlar ve zamanla şiddetlenmektedir. Özellikle gece saatlerinde ağrı daha belirgin hale gelir ve uykudan uyandıracak düzeye ulaşır. Kol hareket ettirilmeye çalışıldığında batıcı ya da yanıcı tarzda bir rahatsızlık hissi ortaya çıkar. Hastalar bu dönemde omuzlarını koruma eğiliminde bulunurlar ve hareket etmekten kaçınırlar.
B. Donmuş Evre
Bu evrede ağrı şiddetini bir miktar kaybeder, ancak hareket kısıtlılığı ön plandadır. Omuz eklemi sertleşmeye başlar ve hem aktif (kişinin kendisinin yaptığı) hem de pasif (başkası tarafından yapılan) hareketlerde ciddi sınırlamalar oluşur. Kişi kolunu yukarıya kaldıramaz, sırtına uzatamaz ya da basit günlük işleri yapamaz hale gelir. Bu dönemde giyinmek, saç taramak, arka cebine uzanmak gibi basit aktiviteler bile büyük bir zorluk yaratmaktadır.
C. Çözülme (İyileşme) Evresi
Son aşamada belirtiler yavaş yavaş hafiflemeye başlar. Eklem kapsülündeki yapışıklıklar zamanla çözülür, omuzun hareket açıklığı artar ve ağrı azalır. Ancak bu süreç aylar hatta bazı durumlarda yıllar sürer. Fizik tedavi ve düzenli egzersizler bu evrede iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.
Donuk Omuzun Yaygın Belirtileri
Donuk omuz rahatsızlığı birçok özgün belirtiyle kendini gösterir. Bu belirtiler zaman içinde farklı şiddetlerde hissedilir ve hastalığın evresine göre değişiklik gösterebilir:
Gece ağrısı nedeniyle uykudan uyanılır. Özellikle omuz üzerine yatıldığında artan ağrı, hastaları sık sık uykudan uyandırır ve uyku kalitesini düşürür.
Omuzda sürekli ağrı hissedilir. Özellikle omuzun ön, dış ya da derin bölgelerinde hissedilen ağrı hareketle artar ve dinlenme sırasında bile devam edebilir.
Kol baş üstü pozisyona kaldırılamaz. Raflara uzanmak, perde asmak ya da el kaldırmak gibi yukarı yönlü hareketler yapılmak istendiğinde omuz sertliği ve ağrı buna engel olmaktadır.
Giyinme, saç tarama gibi gündelik hareketlerde zorluk yaşanır. Omuzun günlük işlevlerini yerine getirememesi, kişinin bağımsız yaşamını olumsuz etkiler.
Donuk Omuz Tedavi Yöntemleri
Donuk omuz tedavisi, hastalığın evresine, semptomların şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre bireyselleştirilmiş bir yaklaşımla planlanır. Tedavi sürecinin amacı, omuz eklemindeki ağrıyı hafifletmek, hareket açıklığını artırmak ve hastanın yaşam kalitesini yeniden kazandırmaktır. Bu noktada multidisipliner bir yöntem benimsenir ve farklı tedavi modaliteleri bir arada uygulanarak daha etkili sonuçlar elde edilir.
1. İlaç Tedavisi
İlk aşamada hastalığın sebep olduğu iltihaplanmayı kontrol altına almak ve ağrıyı azaltmak amacıyla ilaç tedavisine başvurulur.
- Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) kullanılarak ağrı azaltılmaktadır ve iltihap kontrol altına alınmaktadır.
- Gerekli görüldüğünde kas gevşeticiler de reçete edilerek kas spazmları hafifletmektedir.
Bu tedavi yaklaşımı, özellikle hastalığın donma evresinde hissedilen yoğun ağrıyı kontrol altına almak için tercih edilmektedir.
2. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Donuk omuz tedavisinde en temel basamaklardan biri fizik tedavidir. Uzman bir fizyoterapist eşliğinde yürütülen egzersiz programları sayesinde:
- Omuz kapsülünün esnekliği artırılır,
- Kas dokuları güçlendirilir,
- Eklem hareket açıklığı yeniden kazandırılır.
Fizik tedavi uygulamaları arasında sıcak-soğuk kompresler, ultrason tedavisi, elektrik stimülasyonu gibi teknikler yer alır. Bunun yanı sıra germe ve mobilizasyon egzersizleri, hastanın aktif katılımıyla sürecin temelini oluşturur. Düzenli ve kontrollü egzersiz yapan hastalarda iyileşme süreci önemli ölçüde hızlanır.
3. Steroid Enjeksiyonları
Ağrının çok yoğun olduğu ve fizik tedaviye başlamakta güçlük yaşanan vakalarda, eklem içine yapılan kortikosteroid enjeksiyonları tercih edilmektedir.
- Enjeksiyon uygulaması iltihabı hızla azaltır,
- Ağrıyı hafifletir ve fizik tedaviye geçişi kolaylaştırır.
Steroid uygulamaları genellikle kısa vadede etkili olup, tedavi sürecinin erken aşamasında semptomların kontrol altına alınmasını sağlar.
4. Manipülasyon (Manipülasyon Anestezi Altında)
İleri derecede hareket kısıtlılığı yaşayan ve diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalarda, genel anestezi altında manipülasyon yöntemi uygulanır.
- Hastaya anestezi verilmektedir,
- Daha sonra uzman hekim omuzu kontrollü bir şekilde hareket ettirerek kapsül dokudaki yapışıklıkları açar.
Donuk Omuz Egzersizleri
Donuk omuz tedavisinin en etkili ve vazgeçilmez bileşenlerinden biri düzenli olarak uygulanan egzersizlerdir. Egzersiz programları, omuz ekleminin hareket açıklığını yeniden kazandırmayı, kas dokusunu güçlendirmeyi ve ağrıyı azaltmayı hedefler. Bu egzersizler düzenli olarak yapıldığında iyileşme süreci hızlanmakta ve omuz fonksiyonları kademeli olarak geri kazanılmaktadır. Egzersizlerin, hekimin ve fizyoterapistin önerdiği sıklıkta ve dikkatli bir şekilde uygulanması büyük önem taşır.
Aşağıda, donuk omuz tedavisinde sıklıkla önerilen bazı temel egzersizleri bulabilirsiniz:
1. Kol Sarkıtma Hareketi (Pendulum Egzersizi)
Bu egzersiz, omuz eklemine doğrudan yük bindirmeden hareket açıklığını artırmaya yardımcı olur.
- Hasta hafifçe öne doğru eğilir, sağlam kol bir yere yaslanarak destek alınmaktadır.
- Rahatsız olan kol serbest bırakılır ve yerçekimi etkisiyle aşağıya doğru sarkıtılır.
- Kol, küçük daireler çizerek saat yönünde ve saat yönünün tersine 10-15 tekrar olacak şekilde sallanır.
Bu egzersiz kasları gevşetmekte ve omuz kapsülünü zorlamadan harekete alıştırmaktadır.
2. Parmak Yürüyüşü (Wall Climbing Exercise)
Omuzun yukarıya doğru hareketini destekleyen bu egzersiz, donuk omuzda sıklıkla önerilir.
- Yüz duvara dönük şekilde ayakta durulmaktadır.
- Parmak uçları duvara temas ettirilmektedir. Örümcek gibi yukarıya doğru yürütülmektedir.
- Kol mümkün olan en yüksek noktaya gelene kadar ilerletilir, ardından yavaşça aşağıya indirilir.
Bu hareket, omuz kapsülünün esnemesini sağlar ve hareket açıklığını artırır.
3. Dirsek Açma Kapama (Active Elbow Flexion/Extension)
Bu egzersiz, omuz sabit tutulurken kol hareketini desteklemeyi amaçlar.
- Hasta oturur ya da ayakta durur.
- Omuz sabitlenir ve sadece dirsek eklemi hareket ettirilir.
- Kol dirsekten bükülüp tekrar açılarak 10-15 tekrar yapılmaktadır.
Bu egzersiz hem dolaşımı artırır hem de omuz çevresindeki kasların harekete geçmesine yardımcı olur.
Donuk Omuz Sendromu
Bu sendrom (adeziv kapsülit), omuz ekleminde hareketin kısıtlanması ve ağrının artmasıyla karakterize edilen bir rahatsızlıktır. Genellikle yavaş gelişir ve üç evrede ilerler: ağrı evresi, donma evresi ve çözülme evresi. Her bir evre aylarca sürebilir.
Bu sendromun belirtileri arasında omuzda sürekli ağrı, hareket kısıtlılığı ve gece uykularını bölen rahatsızlık hissi yer alır. Genellikle 40 yaş üstü bireylerde görülür ve diyabet gibi bazı kronik hastalıklarla ilişkili olabilir.
Erken teşhis ve fizik tedavi ile hareket kaybı büyük ölçüde önlenebilir. Tedavi sürecinde egzersiz, fizik tedavi, ağrı kesiciler ve bazı durumlarda enjeksiyonlar tercih edilmektedir.
Donuk Omuzda Cerrahi Seçenekler
Eğer fizik tedavi ve ilaçlara rağmen ağrı ve kısıtlılık devam ediyorsa, cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Artroskopik kapsül gevşetme yöntemi ile omuz kapsülü serbestleştirilmektedir. Bu operasyon sonrası hastalar genellikle kısa sürede günlük yaşantılarına dönebilirler.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Donuk omuz kendi kendine geçer mi?
Bazı vakalarda zamanla iyileşme görülmektedir. Ancak genellikle medikal müdahale ve egzersiz gereklidir.
Donuk omuz ne kadar sürede iyileşir?
İyileşme süreci 12-24 ay arasında değişebilmektedir.
Fizik tedavi şart mı?
Evet. Egzersiz tedavisi omuzun eski hareket açıklığına kavuşmasında kritik rol oynar.
Donuk omuz ameliyatı ne zaman gerekir?
İlaç ve egzersizlere yanıt alınamazsa cerrahi düşünülmelidir.
Her omuz ağrısı donuk omuz mudur?
Hayır. Donuk omuzun kendine has evreleri ve belirtileri vardır. Doğru tanı için mutlaka bir ortopedi uzmanına başvurulmalıdır.
Sonuç
Donuk omuz, omuz ekleminde hareket kısıtlılığı ve ağrıya neden olarak günlük yaşam aktivitelerini doğrudan etkileyen önemli bir kas-iskelet sistemi rahatsızlığıdır. Bu durum, zamanında fark edilmediğinde uzun süreli hareket kaybına ve yaşam kalitesinde belirgin düşüşe yol açmaktadır. Ancak erken teşhis, hastalığın ilerlemesini durdurmakta ve tedavi sürecinin etkinliğini artırmakta büyük rol oynar.
Tedavi sürecinde kişiye özel planlanan fizik tedavi uygulamaları, düzenli egzersiz programları ve gerektiğinde medikal ya da cerrahi müdahaleler ile omuz fonksiyonları büyük ölçüde geri kazanılabilmektedir. Özellikle sabırla ve disiplinle sürdürülen egzersizler, iyileşme sürecinin en kritik basamaklarından biridir.
Donuk omuzun tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım benimsemek, hem ağrının kontrol altına alınmasını hem de eklem hareketliliğinin yeniden kazandırılmasını sağlar. Uzman desteğiyle yürütülen bu süreç, hastaların ağrısız, fonksiyonel ve sağlıklı bir yaşama adım atmalarına olanak tanır.
Youtube Videos
